the Quick Version
In “over schaamte” deel 01 hebben we een introductie gegeven van de “interne peergroup”-gedachte die deze emotie sterk bepaalt. Dan rijst de vraag wat je kunt doen als er dingen gebeuren op het gebied van schaamte die niet handig zijn.
De theorie is simpel, de praktijk is lastiger… Maar het dagelijks groepsgedrag aanpassen of de groep loslaten (buiten jou èn binnen jouw belevingswereld) is het devies als iemand last heeft van schaamte.
Lees verder:
the Longer Version
Zie ook: Schaamte (deel 01)
Schaamte
Want zoals we uit deel 01 is de basis van schaamte: een angst dat je uit de groep gestoten zal worden.
Dat maakt ook begrijpelijk dat schaamte zo’n sterke emotie is want onze angst om verstoten te worden is één van de grootste angsten onder zoogdieren. Terecht natuurlijk want als je als zoogdier uit de groep gestoten wordt heb je ineens letterlijk geen bestaansrecht meer.
Schaamte geeft de neiging tot afzondering, ik wil als het ware achteruit van de groep weg lopen en mij terugtrekken in mijn hol waar niemand mijn blauwe billen ziet.
Wat is de les van schaamte?
Maar stel nou eens dat het mij in één keer duidelijk wordt: ik ben geen groenbil-aapje, ik hoor bij de blauwbil aapjes. Wat gebeurt er dan als ik mijn blauwbilaapjes ontmoet? Dan zal ik mij ineens heel anders voelen over precies diezelfde billen. Er ontstaat inderdaad een tegengestelde beweging en een tegengesteld gevoel. “Kijk eens: ze zijn blauw! En ze zijn nog groot ook!”
Maar zo lang ik blijf hopen dat ik bij de groenbil-aapjes hoor zal ik mij schamen voor mijn billen want ik pas niet in de groep en inderdaad zal ik waarschijnlijk één van de grotere angsten meemaken die een warmbloedig dier kan meemaken: de angst voor uitsluiting. Nogmaals, dat is een diepgewortelde angst. Logisch ook. In de oer-toendra -de plek waar ooit emoties ontstonden in de warmbloedige diersoorten- zou je worden uitgesloten en geen voeding en geen nageslacht hebben. Dat wil je niet. Dan wil je liever dat je fouten onzichtbaar zijn.
Bij welke groep wil ik horen
Stel bijvoorbeeld dat ik wil horen bij ‘de perfecten’ dan wil ik er alles aan doen om mijn fouten onzichtbaar te houden. Ik schaam me wild als ik iets stoms heb gedaan.
Stel dat ik wil horen bij de mensen -die schijnen namelijk menselijke fouten te maken- dan is de kans al veel groter dat ik mijn fout wil laten zien (aan mensen die niet al te veroordelend zijn), zodat we er met z’n allen van kunnen leren. Want als ik dan toch bij de mensen moet horen dan hoor ik graag bij de groep van de slimme en sociale mensen (die dus gezamenlijk leren van elkaars fouten).
Als ik bij de perfecte mensen wil horen is de kans groot dat ik de neiging voel om mijn fout te verdoezelen. Dat ik er dus waarschijnlijk ook niet zo veel van leer, waardoor ik meer kans heb dat ik ‘m herhaal, dat is iets waar ik vanuit mijn schaamte-denken niet zo veel zicht op heb als ik perfect wil zijn.
En de ellende is dat het schaamte gedrag juist in de hand werkt dat ik alleen maar dieper in mijn situatie weg zak. Als ik bij de opgewekte, happy-go-lucky, geslaagde mensen wil horen dan zeg ik geen woord over mijn werkeloosheid… en verminder zo mijn kans om voorgedragen te worden voor nieuw werk door mijn omgeving.
Als ik met mijn collega’s over mijn fouten durf te spreken dan zal deze fout daardoor het minst vaak herhaald zal worden en daardoor zal je de meeste mensen naast jou krijgen om mee te denken over betere oplossingen…
Uitstapje naar Verslaving:
Wanneer een verslaafde graag tot “de groep van niet-verslaafden” zou horen (en dus mijzelf blijf meten met de mensen die wel in staat -lijken te- zijn om controle te behouden als drinken bijvoorbeeld, dan zal ik stoer meedrinken omdat ik toch niet kan zeggen dat ik maar beter af kan slaan… En waarschijnlijk ben ik dan wéér de laatste die het feestje verlaat, of de eerste die er uit gezet moet worden omdat het zelfstandig niet meer lukt.
Als ik verslaafd ben en bij de ‘niet-verslaafden’ wil horen (alsof daar een aan-uit-switch op zou zitten -zie: de Tabootalk lezing “is abstinentie de enige manier?*”-)… dan is de kans groot dat zo iemand zich schaamt over de trek(craving) die nou eenmaal regelmatig te voelen is bij verslaving. Dan is het ineens heel begrijpelijk hij niet luistert naar dat gevoel (zodat ie vroegtijdig had kunnen herkennen en reageren) en daardoor zal ie vaker uitglijden en wegglijden. Hoe kan ik zoeken naar een groep van mensen met een verslaving die wèl gelukkig worden? Bijvoorbeeld doordat zij hun craving vroegtijdig serieus nemen in tegenstelling tot de groep die vooral afglijdt omdat zij zelf vinden dat zij niets meer te verliezen hebben.
Het wordt lastig -als ik mij schaam- om het op een handige manier over verslaving versus afhankelijkheid te hebben (terwijl dat werkelijk niet nodig is!)
Iemand die aan zichzelf toegeeft dat ie bij de groep van biologisch verslaafden hoort en die dus weet dat ie dit leven een aandachtspunt heeft dat regelmatig belangrijk zal voelen (als de verslaving uitzicht krijgt op het middel of in situaties waarin vroeger gebruik een oplossing leek). Dat kan een beginnend gevoel zijn dat makkelijk te corrigeren is of je kan wachten tot het gevoel zo groot is dat je het de inhoud van je gedachten gaat bepalen. Maar als je dan bij de groep van verslaafden hoort dan is het waarschijnlijk wel handig om tot “de-groep-van-mensen-met-een-verslaving-die-daar-vervolgens-slim-mee-omgaan” te horen. Die zijn er juist trots op dat ze hun craving vroegtijdig weten te herkennen.
Valt het op? Precies het zelfde punt dat vroeger schaamte veroorzaakte geeft ineens letterlijk redenen voor trots als je een handige groep kiest om bij te horen.
Wat kan je doen?
Het begrijpen van gevoelens is voor sommige mensen belangrijk zodat je een begrijpelijke kapstok hebt waar je de gevoelens aan kunt hangen. Een aantal van mijn wat meer nerdy klanten stelt een formule op prijs om het gevoel van schaamte beter te begrijpen…
Bij deze:
- Schaamte gevoel
- (waarschijnlijk gedrag van mijn groepsleden in een situatie – mijn {gekozen of automatisch} Gedrag in die situatie) x (zichtbaarheid van het verschil voor de groep)
- =
- (Onmogelijkheden van de Groep waar ik bij probeer horen) – (Mijn onmogelijkheden) x (h)erkenning van wat ik deed door de groep waar ik bij denk te horen
- ~
- (Mijn mogelijkheden) – (Mogelijkheden van de groep waar ik eigenlijk bij hoor) x (h)erkenning van wat ik deed door de groep waar ik eigenlijk bij hoor
- =
- Gevoel van Trots
(geen definitieve wetenschappelijke formule maar een aanzet om verder over te denken)
Mijn overt gedrag : (mijn mogelijkheden – mijn onmogelijkheden) : (de mogelijkheden van de groep waartoe ik behoor – de onmogelijkheden van de groep waar ik bij hoor) x de zichtbaarheid van mijn gedrag of de erkenning voor mijn gedrag)
Het principe zal duidelijk zijn: wanneer ik veel schaamte voel over de dingen die ik doe of degene die ik ben, dan doe ik er waarschijnlijk verstandig aan om eens stil te staan bij de vraag of ik wel bij deze groep moet willen horen. wordt ik daar wel gelukkig van? En wat ga ik dan actief doen?
-emotie heeft immers gedrag nodig veel méér nog dan gedachten- om te veranderen-
Wanneer ik mij schaam (en ik wil iets doen aan dat gevoel van schaamte) dan heb ik eigenlijk maar twee opties
- Ofwel ik pas intern de groep aan waar ik denk dat ik bij hoor (en mogelijk vereist dat wel wat rouw als je los moet laten dat je niet tot de groep hoort waar je bij hoopte te horen)
- Of ik zal de dingen moeten gaan doen die als gedrag horen horen bij de groep waar ik eigenlijk bij hoor (ook al is dat misschien niet de groep waar ik graag bij zou willen horen).
Terug naar het voorbeeld: wat ga ik doen om te laten zien dat ik bij de blauwbilaapjes hoor? Ook juist voor mijzelf: hoe neem ik mogelijk netjes afscheid van de groenbilaapjes als dank voor de tijd die ik met heb doorbracht, juist om die tijd beter achter mij te kunnen laten. Hoe leg ik ze misschien uit dat ik ze niet afwijs maar dat ik als blauwbilaap tussen de blauwbilaapjes gelukkiger wordt.
En, hoe ga ik de dingen doen die bij het leven van een blauwbilaapje horen? Zelfs al was het misschien schijnbaar makkelijker geweest als ik echt een groenbilaapje geweest was. Dan blijkt het soms zelfs ineens terecht als je jezelf over bepaalde dingen schaamt, ook al geeft het jouw leven grenzen. Òf je ervaart juist ineens een ruimte die je voorheen niet voor mogelijk had gehouden. In het voorbeeld van perfectionisme: Hoe ga ik actief ophouden om 100% perfectie na te streven en ga ik dus ook fouten toegeven omdat ik mijn omgeving wil laten zien dat dit er ook bij hoort, hoe ga ik mezelf vergeven dat ik menselijk ben? Met wie ga ik bespreken wat ik kan doen om bij de slimme mensen te horen in plaats van de groep van mensen die zich naïef blind staart op perfectionisme?
Zie eerder: Over Schaamte (deel 01)
Als jij aan de slag wilt met jouw schaamtegevoel, neem even contact op. We kunnen samen kijken welke schaamte terecht is en welk gedrag er nodig is om jouw schaamtegevoel af te bouwen of op handiger dingen te richten. Minstens wil ik je afraden om met middelengebruik schaamtegevoel weg te willen werken. Dat geeft meestal gemene terugslagen.
Leesvoer:
Een interessante TED-talk vond ik in dit verband:
Voor het stellen van vragen +klik hier+
contact pagina: +klik hier+
westcoachingblog.wordpress.com 