Verandering en Identiteit
Mensen lopen regelmatig tegen de vraag op: “wat vind ik er nu zèlf echt van?”. Want wanneer iemand bijvoorbeeld voor zichzelf beslist dat “nu het middelengebruik toch wel zulke vormen heeft aangenomen dat het misschien wel verslaving genoemd moet worden”, dan wordt zo iemand met de volgende moeilijkheid geconfronteerd. Aan de ene kant wéét u dat het verstandig is om minder te gebruiken aan de andere kant heb u er wel enorm veel zin in. Aan de ene kant houdt zo iemand van sommige mensen om zich heen.
Hoe dan? Lees:
the Longer Version
Aan de andere kant zijn die mensen soms toch wel heel erg lastig omdat daardoor niet gewoon gebruikt kan worden op de momenten dat hij/zij daar zin in heeft. Aan de ene kant voelt zo iemand dat het goed zou zijn om eens wat minder in een harnas te leven en tegelijkertijd weet zo iemand aan de andere kant dat er wel grenzen gesteld moeten worden…
de 5 (of 6) zuilen onder de identiteit
Het zal duidelijk zijn dat mensen in een dergelijk levensfase zich gaan afvragen wie zij zijn en wat hun mening nou werkelijk is.
En dit geldt natuurlijk niet alleen maar voor mensen met verslavingen. Dit geldt voor de meeste mensen die iets aan zichzelf willen veranderen. We weten aan de ene kant precies wat we anders zouden moeten voelen, precies wat we anders zouden moeten doen. We voelen zelfs hoe we onszelf gelukkiger zouden maken als we die veranderingen zouden maken. Maar toch overkomt het ons keer op keer dat we in dezelfde valkuil stappen. Ook al weten we dat we eigenlijk iets anders willen: het is blijkbaar moeilijk om de oude patronen los te laten.
Dan komen al snel de vragen boven: “Waarom zou ik nou echt zelf willen veranderen?”, “Wat wil ik?” en zelfs “Wie ben ik/wat is mijn identiteit (als ik niets meer gebruik)?”
Met dit stukje theorie over “identiteit” hoop ik te helpen om voor uzelf nieuwe mogelijkheden te ontdekken en erbij te helpen om de juiste prioriteiten te stellen. Lees het en lees het later nog eens om te kijken of u deze theorieën kan gebruiken voor uzelf.
inhoud:
- Verandering en Identiteit
- Identificatie en identificeren
- Storingen in de identiteit:
- De zuilen van de identiteit: nadere kennismaking
- Tot Slot …
Identificatie en identificeren
Voorop gesteld: werkelijk iedereen heeft een aantal rollen in zijn/haar leven. Die rollen die kunnen passen bij uw zelf (lees: uw lijf, uw manier van in het leven staan, uw emotionele wereld, uw mogelijkheden, uw lusten, uw interesses en uw onmogelijkheden). En aan de andere kant is het ook zo dat wij allemaal beïnvloed worden door de rollen die wij krijgen in ons leven… het vormt onze identiteit.
Dat begint al vroeg: als kind krijgen wij al van onze opvoeders te horen “dat is een echte voetballer!” of “dat is zo’n lekker rustig kind”, “dat is zo’n lastige kleine drammer”, “Het is bijna eng zo stil als het is”. En dat gaat verder via “ons soort kan niet zo goed leren” (of juist “in onze familie heeft iedereen een titel”) via “dat is een harde werker” en “dat is nou echt u rol in opvoeding van de kinderen” tot we uiteindelijk in onze kist nog meekrijgen “hij/zij ligt er echt he-le-maal bij zoals hij/zij altijd was”. Onze omgeving heeft altijd een beeld van ons. Soms zullen dat beelden zijn waar wij graag aan voldoen, soms zijn dat beelden waar wij maar met moeite aan kunnen voldoen of waar we eigenlijk liever vanaf zouden zijn. Maar het zijn altijd beelden die ons beïnvloeden, beelden die ons ook vormen tot wat we zijn.
Maar we kijken ook in de spiegel en daar zien we onszelf met onze eigen ogen. Misschien zien wij onszelf als de mislukkeling die we volgens andere mensen zijn. Of misschien zien wij onszelf als iemand die dankzij de problemen in het leven is gegroeid en sterker is geworden. Misschien zien wij alleen maar wat andere mensen zouden moeten zien maar mogelijk hebben we ook oog voorde dingen die we voelen en beleven. Misschien klopt ons beeld van onszelf met het beeld dat anderen van ons hebben, misschien ook niet.
In ieder geval is het de tweede poot van onze identiteit.
Samenvattend zou je kunnen zeggen dat onze identiteit groeit (en dat het een leven lang blijft groeien) in het spanningsveld tussen de dingen die andere mensen van ons vinden, hoe andere mensen ons zien en de dingen die wij van onszelf vinden (voor mensen die thuis zijn in de psychologie: onze identiteit ontstaat in het spanningsveld tussen het proces waarin wij ons identificeren met de attributies van anderen – d.i. de sociale identiteit- en het proces van identificatie van onze zelf-attributies -d.i. de ego-identiteit- ).
Storingen in de identiteit:
Wanneer zich ergens storingen voordoen bij de identiteit dan kan dat eigenlijk drie oorzaken hebben:
- Conflicten tussen identificatie (van binnenuit) en identificeren (van buitenaf)
- Beperking van de ontwikkeling van (enkele) zuilen
- Verlies van zuilen van de identiteit
Klinkt technisch?
We gaan ze één voor één langs.
Conflicten tussen identificatie (van binnenuit) en identificeren (van buitenaf)
Met de voorbeelden die net zijn gegeven werd al gelijk een eerste probleem duidelijk dat mensen kunnen hebben op dit gebied: wij kunnen problemen hebben met verschillen tussen de dingen die wij over onszelf denken en de manier waarop andere mensen ons zien.
Het kan zijn dat mensen ons als krachtiger of als zwakker zien dan dat we zijn. Het kan zijn dat wij onze mogelijkheden niet kunnen gebruiken, dat we eigenlijk goed kunnen leren op school maar dat niemand in de omgeving dat belangrijk vindt, dat we eigenlijk goed zijn in timmerwerk maar dat de hele familie verder een universitaire opleiding heeft… Allemaal voorbeelden van een conflicten tussen identificatie en identificeren.
We zullen dan proberen om ons aan te passen aan de wensen van de omgeving, onze mogelijkheden niet gebruiken en telkens mislukkingen meemaken omdat we dingen proberen te doen waar we niet goed in zijn.
De zuilen van de identiteit: eerste kennismaking
Om de volgende twee problemen met de identiteit goed te snappen moeten we eerst begrijpen dat onze identiteit als een soort van dak op een aantal pilaren rust. We zullen daar straks wat uitgebreider naar kijken maar we kunnen ze hier al wel vast op een rij zetten:
Onze identiteit in onze eigen ogen en in de ogen van anderen heeft te maken met de manier waarop we met ons lichaam omgaan, de sociale contacten die we hebben en de manier waarop we met die andere mensen omgaan, de studies of het werk dat we doen (of dat we gedaan hebben), de materiële verworvenheden zoals ons huis, onze auto of onze fiets, het saldo op de bankrekening en als laatste ons geloof en de manier waarop wij met onze normen en waarden omgaan.
Beperking van de ontwikkeling van (enkele) zuilen
Als we kijken naar de voorbeelden die zojuist zijn gegeven dan kan u uzelf voorstellen dat mensen soms op zo’n manier zijn opgevoed dat ze sommige van die pilaren niet zo goed zijn ontwikkeld.
In een gezin waar veel wordt geslagen zal je niet makkelijk leren om je eigen lichaam te waarderen. Een jeugd waarin je altijd maar moest verhuizen of nooit vriendjes of vriendinnetjes kon uitnodigen omdat papa en mama altijd dronken waren zal het misschien moeilijker maken om langdurige vriendschappen te ontwikkelen. Als je opgroeit in een wijk waar niemand werk heeft dan is het niet zo makkelijk om je als volwassene voor te stellen hoe prettig het kan zijn om nuttig werk te doen. Een opvoeding in een ontwikkelingsland geeft weinig goede vooruitzichten op een goed banksaldo, je bent al blij als je te eten hebt. En een gezin waarin niemand ergens in gelooft of waarin vaak een leugenachtige beeld wordt opgehouden voor de buitenwacht maakt het moeilijker om op een positieve manier normen en waarden te hebben.
Hier zal duidelijk zijn dat sommige mensen met een achterstand op bepaalde gebieden beginnen. Dat kan heel belangrijk zijn om die voor uzelf vast te stellen want dàn kan u die achterstand proberen in te halen. Iedereen heeft namelijk de verantwoording voor het eigen leven. De zaken voor uzelf op een rij te zetten kan u helpen om te herkennen welke stappen u kan gaan nemen om uw identiteit verder te ontwikkelen. Dat kunnen allerlei stappen zijn, inclusief therapie of andere stappen die u kunnen helpen om onderontwikkelde gebieden verder te laten groeien.
Feit blijft dat al die gebieden belangrijk zijn; ieder op hun eigen manier en voor iedereen anders. Maar het is voor iedereen belangrijk om op een eigen manier aandacht te besteden aan de dingen die belangrijk zijn voor het eigen lichaam. Iedereen heeft andere mensen nodig en sociale contacten zijn belangrijk. We hebben allemaal behoefte om produktief te zijn op de één of andere manier (of u daar nou voor betaald wordt of niet). Een bepaalde materiële zekerheid is belangrijk en zonder normen en waarden, zonder een bepaalde manier van spiritualiteit kan niemand (ook al lijken sommige mensen zonder te kunnen).
Verlies van zuilen van de identiteit
Heel makkelijk ontstaat na zo’n verhaal het idee dat alle oorzaken voor problemen in onze jeugd zouden liggen. Wij denken echter dat dit niet zo is.
Als iemand invalide raakt of lichamelijk ziek, dan wordt er behoorlijk aan die eerste poot van de identiteit geknaagd. Ik heb als “invalide” een andere identiteit dan als “gezonde”. Als ik plotseling moet verhuizen en al mijn vrienden en vriendinnen moet achterlaten, als ik in één keer werkeloos wordt, als ik in één keer al mijn geld vergok, verbruik of verlies of als ik moet vluchten uit het land waar ik mijn identiteit heb opgebouwd, als ineens mijn geloof aan het wankelen gaat, dan heb ik ernstige problemen voor mijn identiteit. Dan moet ik nadenken over mogelijkheden om die poten opnieuw op te bouwen of weer te versterken.
Problemen liggen niet alleen in het verleden, ze kunnen zelfs in de toekomst liggen. Als ik bang ben om mijn baan te gaan verliezen omdat bijvoorbeeld bij Fokker de vliegtuigmarkt inzakt, dan verlies ik misschien een aantal vrienden op mijn werk, ik verlies het werk dat mij een stuk plezier en status geeft, ik verlies mijn vaste inkomen en ik ga misschien zelfs wel aan God twijfelen omdat hij toch maar toestaat dat het allemaal zo tegen zit …
Dat betekent dat een heel stel van de pijlers van mijn identiteit een opdoffer zullen krijgen. Als ik op dat moment ga doen alsof er niks aan de hand is en ik ga mijn angst voor mijn dreigend ontslag bijvoorbeeld wegdrinken dan wordt de kans groot dat de klap alleen maar harder aankomt dan noodzakelijk is.
Onze identiteit ontwikkelt zich in een context (de wereld om ons heen) en in een tijdscontinuüm (verleden – heden – toekomst). Dat biedt veel mogelijkheden om pijlers te laten groeien, te vernieuwen, te versterken.
De zuilen van de identiteit: nadere kennismaking
Wij houden ons in dit stuk aan de Integratieve Theorieën van Petzold*)note. Die zullen we hier nog een beetje uitdiepen om te helpen om de mogelijkheden te herkennen.
1 Lijfelijkheid
Aandacht voor de adem, beweging, voor lichamelijke spanningen en voor het expressief vermogen zijn hierbij belangrijk. “Heb ik mijn lichaam of ben ik mijn lichaam?” is de vraag. Leef ik ondanks mijn lichaam of heb ik aandacht voor mijn lichaam in mijn leven? Hou ik mij alleen bezig met de buitenkant (hoe zie ik eruit) of hou ik me bezig met de binnenkant (hoe voelt het)? Is mijn lichaam een “pleasure machine”**)note waar ik nog een orgasme uit probeer te persen, nog een nacht te weinig slaap uit trek (consumptiegedrag) of houd ik rekening met mijn organische ritme? Probeer ik mijzelf constant in een harnas persen of mag ik af-en-toe eens uit de band springen? Heb ik de beperkingen van mijn lichaam geaccepteerd of probeer ik het op te zwepen tot iets dat ik eigenlijk niet meer kan? Eet ik alleen maar lekker of eet ik ook gezond? Kan ik van mijn lichaam genieten in massage, seksualiteit en lekker sporten of is mijn lichaam met schaamte of perfectionisme overgoten.
Allemaal vragen die belangrijk zijn bij het bepalen van de rol die het lijf speelt in de identiteit.
2 Sociale context
De mensen om ons heen zijn belangrijk voor onze identiteit. Wij herkennen onszelf als “arbeiders” of als “upper class”. We doen dingen samen met kennissen of met familie en dat geeft ons een rol. Sommigen zijn “gangmakers”, sommigen zijn “praters” of juist “goeie luisteraars”, anderen zijn “doeners” of juist “denkers”. Het zijn allemaal rollen die onze identiteit bepalen. Vrienden en vriendinnen kunnen ons wijzen op dingen die wij zelf uit het oog verloren hebben (als we ze toestaan om dat te zeggen, als we willen luisteren). We kunnen verslaafde vrienden kiezen om niet op onze verslaving gewezen te worden. We kunnen mensen opzoeken die dezelfde problemen hebben als wijzelf zodat wij elkaar kunnen helpen of we kunnen samen wegzinken in onze problemen.
Anderen zijn belangrijk voor onze identiteit op een positieve of ook op een negatieve manier. We kunnen doen wat anderen van ons zouden kunnen verwachten, we kunnen anderen aandoen wat wij hun voor de voeten werpen, we kunnen onze grenzen verliezen en niet weten wie wat aandoet aan wie of we kunnen onszelf aandoen wat wij het liefste anderen aan zouden aandoen.
Positief of negatief: de dingen die wij met anderen doen zijn belangrijk voor onze identiteit. En ook al is het soms angstig om te doen: we kunnen delen van onszelf ontwikkelen doordat we aandacht hebben voor onze omgeving.
3 Arbeid & prestatie
Maar ik kan mij ook identificeren met mij werk. En ik wordt ook geïdentificeerd wordt met het werk dat ik doe. Een “therapeut(e)” is een andere identiteit dan een “manager (M/V)”. Een prostituée wordt anders bekeken dan een kunstenares, een glazenwasser wordt op een andere gezien dan een barman of een werkeloze. En dan gaat het alleen nog maar over betaald werk. Het is voor een huisman of huisvrouw belangrijk hoe het huis eruit ziet. De dingen die gedaan worden voor de opvoeding van de kinderen zijn belangrijk voor ouders of aanstaande ouders. En ook de manier waarop wij werken is van belang. Werken we alleen nog voor het geld of is er nog relatie met het geproduceerde?
En natuurlijk is ook het wegvallen van werk belangrijk***)note.
4 Materiële zekerheid
Dat “geld en spullen” belangrijk zijn voor iemands identiteit, dat wordt in onze cultuur meestal wel herkend. De identiteit van een dakloze met een winkelwagentje als thuisbasis is een volledig andere als iemand met een sauna in de achtertuin. Misschien vinden we het zelfs wel eens te belangrijk voor onze identiteit hoeveel we op de bank hebben, hoe groot ons huis is.
5 Normen & waarden
Veel minder duidelijk is het vaak hoe belangrijk het is om aandacht te geven aan “normen en waarden” en aan een vorm van geloof die bij ons past****)note. Zeker in deze tijd waarin de oude waarde systemen lijken op te lossen en veel mensen teleurgesteld zijn in de reacties van de kerken. En ook door het enorme aanbod in de moderne westelijke cultuur van geloof, bijgeloof en denkwijzen maken het moeilijk om voor jezelf te bepalen waar je naar wilt streven in dit leven.
Het evenwicht tussen onze waarden (van onszelf uit) en normen (vanuit de omgeving of van instituten) moet worden bewaard. Normen en waarden moeten met leven gevuld worden en ze geven ook richting en invulling aan het leven als de omstandigheden tegen zitten. Alleen of samen met anderen is het voor onze identiteit ook belangrijk om waarden te vinden die wij voor onszelf de moeite waard vinden.
Tot Slot …
Een dergelijke theoretisch verhaal over identiteit heeft in dit kader het doel om een beetje houvast te geven bij het ontdekken van nieuwe mogelijkheden voor uzelf. Want als we stukjes van onze identiteit niet ontwikkeld hebben, dan is het voor onszelf soms moeilijk om te herkennen waar de gaten zitten. Dan kan het helpen om af-en-toe een dergelijk stukje theorie te lezen. Het kan erbij helpen om als het ware over je eigen schouder mee te kijken naar uw eigen leven. Dat kan u helpen om de juiste prioriteiten te stellen bij het ontwikkelen van uzelf. Want niet alles kan in één keer gedaan worden.
U hoeft niet te blijven wie u bent maar u moet ook niet verwachten dat u iemand anders wordt.
Lees dit stukje later nog eens om te kijken of u deze theorieën bruikbaar zijn voor uzelf.
Notes:
- *)Petzold HG
- Modernen Verfahren der IT, in: Integrative Bewegungs- und Leibtherapie, Ein ganzheitlicher Weg Leibbezogener Psychotherapie:Jungefermann-Verlag, Paderborn, 1988, ISBN3873872897
- …terug naar de tekst [^]
- **)Gehrke C
- Ich habe einen Körper. München ’81: Mathes&Seitz
- …terug naar de tekst [^]
- ***)Rinast M
- Psychotherapeutische und soziotherapeutische Interventionen in der Arbeit mit erwachsenen Arbeitslosen in: HG Petzold, H Heinl (Hrsg) Psychotherapie und Arbeitswelt (S338-355), Junfermann ’83, Paderborn
- …terug naar de tekst [^]
- ****)Bühler Ch
- Die Rolle der Werte in der Entwicklung der Persönlichkeit und inder Psychotherapie, Stuttgart ’75, Klett
- …terug naar de tekst [^]
Voor het stellen van vragen +klik hier+
Contact pagina: +klik hier+
of reageer hier:
Als je aanvullingen of opmerkingen hebt: plaats hieronder een reactie…
westcoachingblog.wordpress.com 