the Quick Version
Soms kom je als therapeut een oud model tegen dat recentelijk is uitgebouwd, en waar je echt iets mee kunt. In relatie therapie, in trauma behandeling, in theorieën over kink, in behandeling van verslaving is deze polyvagal theory bruikbaar.
In deel 01* sprak ik over Frenzy, Fight, Flight, Freeze & Feign Death.
In dit deel ga ik iets meer op de implicaties in. Wat kan je er mee?
Eerst heb ik het nog even over twee minder bekende (Fright & Fawn) F’s die er wel een beetje bij horen. Maar sowieso is het de moeite waard om eens na te denken over dit soort half-aangeleerde reflexen of ‘hersenstam-reacties’ als jij in jouw leven tegen iets aanloopt uit het bovenstaande rijtje.
Meer weten? Lees:
the Longer Version
Fight, Flight, Freeze en andere F’s van de Polyvagal Theory Deel 2
Aanvullende “F’s”
de Fright-reactie
Een andere natuurlijke hersenstam reactie op veranderende situaties is de schrik- of alertheidsreactie. Er gebeurt iets onverwachts, het beestje ademt even heftig in en heel even staat het stokstaartje stil en kijkt zonder al te veel beweging om zich heen wat er aan het gebeuren is.
Dit is niet een Freeze-reactie want zodra het beestje door heeft of iets een bedreiging is of niet, en -indien wel- of er gevochten of gevlucht moet worden, dan gebeurt dat ook gelijk.
Die eerste schrikreactie bij dreigen (inderdaad accuut) gevaar die zou ik eigenlijk een eigen plaatsje willen geven. Maar het is volgens mij een oriënteringsreactie die alles te maken heeft met onze herkomst uit de toendra. Even zit ik rechtop van schrik. Ik adem in en hou mijn adem vast zodat een roofdier mij niet zo snel als levend wezen (prooi) ervaart. Het is niet helemaal ‘freeze’ want het is minder dat ik mij klein maak het mijzelf klein makend ‘uit ga zitten houden’. Het is juist veel meer rechtop en heel alert op de omgeving zoals voor de Fight en het begin van de Flight. Maar het is vooral kort en enorm alert gericht op ‘in actie komen’.
Nou kan je argumenteren dat ook die besluiteloze alertheid en onvoldoende aandacht voor de eigen behoeftes iets is dat chronisch kan worden en dat het dan toch ook weer een beetje ‘freeze achtig wordt’? En dat het dan in die zin een plaats verdiend vroeg in het voorgaande rijtje.
de Fawn-reactie
De afgelopen jaren is aan deze F’s in reactie op traumatische bedreiging ook vaak de Fawn-reactie benoemd.
‘Fawning’ (Engels) kan je vertalen met overdreven serviel zijn, kruiperig zelfs bijna. Dat klinkt natuurlijk heel ‘zwak’ en in die zin erg onaardig voor het slachtoffer. Maar laten we heel duidelijk zijn, een dader is niet aardig! Sterker nog, fawning zie je in waanzinnige situaties die de meeste mensen zich niet eens voor kunnen stellen. Als iemand jou aanvalt dan doe je namelijk alles om te overleven. Natuurlijk ben je dan ook zogenaamd ‘kruiperiger’ om te voorkomen dat je beschadigd wordt of zult sterven. Je zult de dingen doen die je moet doen in een poging om iemand te beïnvloeden, om te zorgen dat je het overleeft. Of dat nou dienstbaarheid is, of dat het misschien seksuele gunsten zijn: fawning is een terechte reflex om te overleven in een bedrijgende situatie.
Je kan je afvragen of dat helemaal alleen maar een hersenstam reactie is, zoals de oorspronkelijke fight-flight reactie gedefinieerd is. Het sociale invoelingsvermogen dat nodig is om het de dader naar de zin te maken, dat zit waarschijnlijk wat hoger in het brein. En duidelijk lijkt ook wel dat mensen die de neiging hebben om te “fawnen”, vaak komen uit gewelddadige families of opvoedingssituaties.
Dus laten we heel duidelijk zijn dat ‘fawning’ ab-so-luut invoelbaar is (voor iedereen die de moed heeft om zich in te denken in een dergelijke traumatische situatie) en dat we dat -mijns inziens- moeten zien in de hoek van Freeze (zie deel 01). En laten we ook duidelijk houden dat de werking van onze neo-cortex, anders gezegd: ons denken, zó in het gedrang komt dat we ons niet moeten verbazen over de dingen die mensen hebben gedaan onder dreiging. En zeker ‘oordelen’ (veroordelingen) als “zoiets doe je toch niet!”, die zijn in mijn ogen ongepast tot je hebt laten zien dat je het zelf in de praktijk van zo’n situatie ‘beter’ zou doen.
Wat moet je daar nou mee, met die F’s?
Misschien met een uitzondering van ‘Frenzy’ zijn de F’s van de hersenstam: de Fight-, Flight-, Freeze- (Fright-) & Feign Death- (& Fawn-) reacties zijn allemaal reacties die te maken hebben met onveiligheid en angst in groeiende mate. Het is ook logisch verhaal: Fright is het inventariseren van de risico’s in de huidige situatie. ‘Fight’ is een agressieve aanpak van de bedreiging. ‘Flight’ is de vlucht voor dat gevaar als je het gevaar niet kan overwinnen. Als je vastloopt en niet verder kunt vluchten dan hoop je door onbeweeglijk te worden (‘Freeze’) dat je niet verder wordt aangevallen, aanpassingsgedrag (‘Fawn’) hoopt de vijand minder gevaarlijk te maken (m.n. bij zoogdieren in gevaarlijke ‘sociale’ situaties. En als dat allemaal niet lukt dan omarm je de dood en ‘probeert’ door ‘Feign Death’, door onsmakelijk dood vlees te zijn in de ogen van de vijand er met zo min mogelijk schade vanaf te komen.
Nou is de ellende dat bij grote stress het denk-deel van ons brein min-of-meer ‘uit’ gaat. Bij mensen met een heftig trauma ziet een scan van het centrum van Brocca (het deel waar spraak ‘huist’) er uit alsof daar zojuist een beroerte heeft plaats gevonden.
Dus het is leuk voor de omgeving om deze reacties te begrijpen die je kan hebben als je jezelf bedreigd voelt. Maar in de praktijk van het moment heb je daar niet zo veel aan.
Wat ik vaak met mensen probeer is om elk type reactie te herkennen. Eerst achteraf, zodat je beter begrijpt wat je anders zou kunnen doen een volgende keer, maar dat je in ieder geval jezelf iets beter kan vergeven voor het feit dat je menselijk bent en een hersenstam hebt. Misschien heb je meer zicht op jouw ‘favoriete’ reactie (en de momenten waarop dat eigenlijk knap onhandig is).
Vervolgens kan je oefenen om de reacties eerder te herkennen als ze aan het gebeuren zijn. Vooral in relatietherapie is het belangrijk om te herkennen hoe mensen elkaar ‘triggeren’ en hoe ze aan twee kanten teruggebracht worden tot op reptielen niveau.
En natuurlijk hebben deze reacties van alles te maken met het beeld dat jij hebt van de situatie (niet zo zeer wat je er van vindt maar meer ‘hoe je het ziet’) en daar zit ook een hoop ruimte om te oefenen om jouw situatie op een nieuwe manier te bezien. En soms kan je ook leren welke lichamelijke reacties nou eenmaal het beste werken om uit een mind-set te komen
Het mooiste is als je een beetje flexibeler wordt in je reacties, als er verschillende reacties mogelijk zijn en zelfs samenwerking als dat verstandig is. Het kan je wat flexibeler maken, het helpt je om weg te rennen in plaats van gevechten aan te gaan die je toch niet kan winnen. Het kan je helpen om maar even in een hoekje te gaan zitten en niet weg te blijven rennen voor dingen die aan je voorbij zouden gaan, het helpt je om te vechten voor dingen die je zou kunnen winnen in plaats van hopeloosheid.
Misschien kan het je helpen om te zien dat er geen bedreiging is waar je die wel waar neemt. Juist als je ziet dat het misschien eigenlijk gaat om iets van vroeger en niet in het hier-en-nu.
In deel 01 kwamen Frenzy, Fight, Flight, Freeze, Feign Death aan bod en hoe je ze kan herkennen in mensen.
| Fight, Flight, Freeze en andere F’s van de Polyvagal Theory Deel 01 | Fight, Flight, Freeze en andere F’s van de Polyvagal Theory Deel 02 |
Voor het stellen van vragen +klik hier+
Contact pagina: +klik hier+
of reageer hier:
Als je aanvullingen of opmerkingen hebt: plaats hieronder een reactie…
westcoachingblog.wordpress.com 
Eén reactie op “Fight, Flight, Freeze en andere F’s van de Polyvagal Theory 02”