Daarom leg ik in mijn werk vaak uit hoe emoties werken in de praktijk aan de hand van de
* Lading,
* Richting en
* Label van emoties
the Quick Version
Een emotie is iets dat op meerdere niveaus tegelijkertijd ‘leeft’, in verschillende dimensies van jouw bestaan, op hetzelfde moment. Dus ja, je kunt er ook met totaal verschillende ‘brillen’ naar kijken. Is een emotie iets dat je voelt, is een emotie een manier van denken, is een emotie een lichamelijke reactie (en daarmee misschien een lichamelijk gevoel)? Maar wat als jij je nou die lichamelijke reactie niet bewust was?
Ontstaan emoties voordat je er over nagedacht hebt of zijn het de gedachten die emoties maken?
Die totaal verschillende manieren van kijken zorgen er in mijn ogen ook voor dat er zulke heftige discussies zijn over wat emotie nou eenmaal is, waar het vandaan komt, wat de volgorde is op de verschillende plekken in ons zenuwstelsel, enzovoort, enzovoort.
Ik ga niet in één post proberen om hier het allerlaatste te vertellen over emoties. Daar zijn boeken over volgeschreven dus er is altijd méér over te zeggen. Ik probeer het juist praktisch te houden en het bruikbaar uit te leggen.
Hoe dan? Lees:
the Longer Version
Denken over emoties
Als we kijken naar onze emoties en we kijken naar de dingen die er gebeuren in ons emotionele brein dan kan je zeggen dat onze emoties eigenlijk altijd aanwezig zijn zo lang we levend zijn, ze zijn altijd online, de hele tijd. En ze bepalen de manier waarop we ons voelen. Dat gevoel, dat is eigenlijk een kompas om ons voortdurend te informeren. Onze emoties en emotionele ervaringen zijn een soort navigatiesysteem. Wat betekenen de mensen en de dingen om ons heen voor ons.
Mensen en ervaringen maken een emotionele reactie in ons los. Soms direct: primaire emoties, soms indirect door onze mening of ons geloof over die situaties: secundaire emoties. Maar wat het vaak compliceert, dat is als we geen emotionele taal hebben geleerd te spreken, als we niet hebben geleerd om te luisteren naar wat we voelen. Dan zullen we niet weten hoe we die informatie-bron moeten interpreteren. Je gevoelens leren (h)erkennen is een vitale vaardigheid die ons in staat stelt om succesvol en met relatief gemak in ons leven te navigeren.
Deze post hoopt jou daar meer over uit te leggen
Onze emoties zijn vaak het ‘gaspedaal’ onder onze acties. Onze gedachten zijn vaak eerder het ‘rempedaal’.
Hans West
Autorijden als metafoor
Sommige mensen hebben weinig vuur in hun leven. De dingen die ze meemaken raken hen niet zo, wordt weinig ‘gas gegeven’ in hun brein. Andere mensen reageren juist heftig en direct op alles dat ze voelen. Zonder na te denken, alsof ze niet over een soort interne pauzeknop beschikken. Andere mensen reageren eigenlijk heel emotioneel maar remmen dat allemaal af. Je snapt de verschillen in ‘rijstijl’. De eerste groep heeft een heel klein gaspedaaltje dat niet te diep kan worden ingetrapt, De tweede groep heeft eigenlijk maar een klein remmetje maar een hoop power in de motor. De derde groep geeft veel gas maar gaat eigenlijk niet hard omdat ze voortdurend tegelijkertijd op de rem trappen als zij gas geven.
Er is een gedragskant aan emoties met een richting
Maar laten we het ‘berijden’ van die “emotie” even wat verder onderzoeken…
Emoties hebben (naar: Frijda, De Emoties) een “actietendens“. Je wilt door een emotie iets doen met iets, eigenlijk bijna altijd in relatie tot een ander (ook al is die ‘ander’ soms -raar genoeg- ook jij zelf!). En een emotie heeft bijna altijd een onderwerp: het gáát gevoelsmatig ergens over. Dat kan een ding zijn of een abstractie (zoals bijvoorbeeld “een gevoel van veiligheid”, of “een gevoel gerespecteerd te worden” of “een gevoel van eerlijkheid”).
Dat gedrag, of die intentie tot dat gedrag, is -als je goed leert kijken- vaak ook wel zichtbaar. Iemand die boos is wil naar “iets” toe, of naar iemand (om dat iets te bevechten). Iemand die bang is om iets te verliezen die wil eerder van iemand weg (om dat iets te kunnen behouden) en die is eerder met de uitgang bezig dan met andere mensen. Iemand die seksueel opgewonden is (ook een emotie in mijn ogen waarin je iets met iemand wilt beleven), die maakt heel anders contact dan iemand die bijvoorbeeld nieuwsgierig is naar iets, samen met jou.
In die zin zeg ik altijd dat je aan emoties richtingen kan herkennen die je ook in het gedrag, en in de bewegingen van mensen kan herkennen.
Je wilt ergens van weglopen, je wilt iets verbergen, je wilt iets graag zien van een ander, je wilt iets laten zien áán een ander…
Als gezegd: het gaat bijna altijd vaak om een “iets” en om een interactie met een “iemand”. Dat “iets” en de “iemand” noem ik dus de “richtingen” van een emotie.
In bewegingstherapie is vaak die richting goed te herkennen nog voordat de beweging echt wordt ingezet. In de adembeweging, in de lichaamshouding, in de spierspanning, daar zie je voorbereidingen van de beweging al vóór dat de beweging wordt uitgevoerd. Video-onderzoek met hoge-snelheidscamera’s naar micro expressies in het gezicht laat zien dat mensen in bijvoorbeeld een minder ‘expressieve’ Japanse cultuur dezelfde initiële micro-expressies hebben als de meer expressievere zuid-Europeanen. Maar dat de Japanner ze afremt vóór ze echt goed zichtbaar worden voor het blote oog terwijl de zuid Europese en noord Afrikaanse cultuur ze wèl expressie geeft, ze misschien soms zelfs versterkt! Ook dat emoties zichtbaar zijn aan de doorbloeding van romp en ledematen*, dat laat zien dat minstens een (lichamelijke) kant van actie-bereidheid is aan emoties, de intentie om die beweging te maken, zelfs al houd ik die intentie tegen.
Specifiek-en-Algemeen
We kunnen als mens ingrijpen in die “richtingen” waardoor dingen onduidelijker worden in ons leven (en in onze communicatie). Dat kan zelfs zo sterk dat we dat onbewust doen en zelf niet meer in de gaten hebben.
Een veel gemaakte ‘misser’ met de richting van het “iemand”, is dat mensen er soms voor kiezen om de richting van een gevoel “algemeen” te maken. Misschien komt dat omdat het anders te pijnlijk zou zijn, misschien omdat het anders te heftig is. Maar waar het om gaat is dat een actie van één persoon ooit, wordt geprojecteerd op een algemene groep van mensen. Omdat ooit iemand mij verlaten heeft, verwacht ik dat ik verlaten wordt door iedereen. Doordat misschien ooit mijn vader niet te vertrouwen was vertrouw ik voortaan geen enkele man (alleen maar een voorbeeld). Doordat mijn moeder nooit tevreden was heb ik altijd het gevoel tekort te schieten bij elke vrouw.
De valkuil om een specifieke ervaring met één persoon (“iemand”) tot iets algemeens te maken zal zorgen voor veel misverstanden met allerlei mensen die helemaal niets te maken hebben met de oorspronkelijke ervaring. Zeker als je niet meer even een “Redo” kan doen waarin je duidelijk maakt dat je even iets algemeniseerde.
Oud-en-nieuw
Een andere veel gemaakte misser is dat “oud-en-nieuw” door elkaar wordt gehaald.
Doordat ik in een oorlog ooit te veel heftige knallen heb meegemaakt in een schietpartij waarin levensgevaar was, is nu bijna ieder vuurwerk en iedere naverbranding in de knalpot van een motor goed voor een herbeleving van die oorspronkelijke oorlogssituatie. Het is niet alleen een herinnering aan toen, destijds. Ik maak het nu opnieuw mee, voor mijn gevoel in het hier-en-nu (dat is wat er gebeurt bij trauma’s).
Omdat iemand ooit mijn grenzen seksueel heeft overschreden is nu bijna iedere seksueel gekleurde aanraking een reden voor een herbeleving van die oorspronkelijke ervaring. Dat mijn veiligheid (het “iets”) in gevaar lijkt te zijn is de reden voor de veel te heftige reacties – in relatie tot het hier-en-nu op iemand die er niks mee te maken had en mogelijk hele andere intenties heeft… maar de reactie is goed te begrijpen in relatie tot de oude situatie in het verleden.
Het duidelijk houden wat de richting van het “iemand“ of het “iets“ is, dat is soms lastig maar wel belangrijk om helder te houden als je een emotie voelt of als je er expressie aan geeft. Want anders komt de lading van de heftigheid van een oude ervaring te liggen bij een relatieve ‘kleinigheid’ in het hier-en-nu. Iets dat tot allerhande misverstanden zal leiden als jij niet aangeeft in een “Redo” dat het je even overkwam dat je oud-en-nieuw door elkaar haalde.
Er zit een lading aan emoties
Emoties kunnen “heftig” zijn, “groot voelen”, “zwaar zijn”. Of emoties kunnen maar nauwelijks aanwezig zijn. Er is een groot verschil tussen een “lichte irritatie” of een “boosheid” die zo heftig is dat het bijna “haten” wordt. Er is een verschil tussen iets dat je “zorgen baart” en iets waar je ronduit “bang voor” bent. Het gaat hierbij om de heftigheid van het gevoel.
Hier kunnen wij als mens ook wel mee ‘rommelen’. Je ziet soms dat mensen emoties onhandig “groot maken” waardoor er nauwelijks meer over gesproken kan worden. En aan de andere kant zie je dat mensen soms “dingen te klein maken” meestal door de emotionele kant er van te ontkennen.
“Nee, dat was niet zo leuk, nee” hoor je mensen dan zeggen over echt héél ellendige levenservaringen. Soms is dat omdat ze eerder in hun leven nog véél ergere dingen hebben meegemaakt (in een oorlog of tijdens jeugdtrauma’s ofzo) en dat het dan daardoor in verhouding in hun leven allemaal wel mee valt (lastig is daardoor dat mensen dan onvoldoende zeggen over hun ervaringen en hun gevoel daarbij, en waardoor krijgen ze dan niet de steun die ze eigenlijk wel nodig hebben om die rot-ervaring te verwerken).
Of soms is het ook meer een overlevingsstrategie: door niet te erkennen dat het een heftige situatie zo heftig was lijk je zo’n situatie makkelijker ‘klein’ en betekenisloos te kunnen houden. Dat maakt het makkelijker om te kunnen doen alsof het nooit gebeurd is. Ontkenning is normale reactie bij heftige gebeurtenissen. Zo is het bijvoorbeeld één van de fasen die Kübler Ross beschreven heeft bij rouw, bij verlies van een geliefde of bij verlies van gezondheid. Ontkenning is een véél gebruikte overlevingsstrategie omdat we dat eigenlijk bijna automatisch doen als ons brein overprikkelt is door een heftige ervaring. En soms door middelengebruik, of soms ook omdat we er soms bewust aan vast willen houden, blijft een probleem langer bestaan dan uiteindelijk handig voor ons was geweest.
Duidelijk zal zijn dat ik als ik de lading van een emotie niet laat weten aan de mensen in mijn leven dat ik emotioneel niet krijg wat ik nodig heb. Wanneer ik doe alsof iets “een beetje vervelend” is terwijl ik er eigenlijk heel erg verdrietig over ben dan is de kans erg klein dat ik de troost krijg waar ik behoefte aan heb. Als ik zeg dat iets “een beetje irritant is” terwijl ik er eigenlijk ècht bóós over ben. dan is de kans een stuk groter dat mensen gewoon blijven herhalen wat ik zo vervelend vind, gewoon omdat ze niet snappen hoe boos-makend het voor jou is.
Er zit een label aan emoties
Wat ik al zei aan het begin: emoties zeggen iets over wat er aan de hand is in mijn leven. En het is juist de betekenis die we geven aan het ervaren gevoel en de heftigheid ervan, die bepaalt wat we er mee moeten doen in ons leven. Daarvoor is het belangrijk dat we voor de ervaren emotie het juiste label kiezen. Want helaas kunnen we daar dus ook mee ‘klooien’.
Even heel klassiek seksistisch hoor, maar je ziet het nog altijd veel: hoeveel mannen zijn er niet die het niet “mannelijk” vinden om verdriet te voelen. En inderdaad, je ziet ze vooral bozig reageren om toch maar iets met de lading van hun gevoel te doen. En gooi er een halve fles in en hop: tranen met tuiten. De denklaag gaat uit door de drank en het gevoel komt er ineens uit als het gevoel dat het is: verdriet. Of wat denk je van de mensen die als ‘net meisje’ zijn opgevoed met boodschappen als “doe niet zo boos, dat is niet meisjesachtig”… Hoe vaak zie je niet bij vrouwen dat zij nog steeds hun boosheid er in de vorm van verdriet uit laten komen? En ook hier zie je dat een paar sherry er voor zorgt dat er ineens een gif achter die tranen vandaan komt dat je nuchter niet had verwacht.
In vino veritas
Latijns Spreekwoord
(in aqua sanitas)
Nou is dit natuurlijk geen pleidooi voor meer wijn drinken. Het laat alleen maar zien dat, als de remming van de neocortex (de denklaag in ons brein) wordt uitgezet, dat dan ineens emoties met hun eigen label naar buiten (e-motion) mogen.
En daarin ligt natuurlijk ook de opdracht aan ons: hoe geef ik de juiste woorden aan het dingen die ik voel? Hoe zorg ik dat alledrie klopt:
- dat het label van het gevoel klopt bij het ervaren gevoel zodat de emoties hun juiste woorden krijgen,
- dat de lading van het gevoel klopt met de ervaring van de heftigheid van het gevoel, dat ik het gevoel niet groter of kleiner maak dan dat ik het voel en,
- dat de richting van het gevoel kloppend hou bij de oorzaak van het gevoel, dat ik weet waar over het gaat (het “iets”) en dat ik weet bij wie dat gevoel hoort (het “iemand”).
Je levende lijf
Juist de lichamelijke kant van de richting en de heftigheid van een emotie is voor sommige mensen beter voelbaar dan voor anderen. Dat kan bij mensen voor verschillende emoties verschillen of het kan zijn dat iemand de hele lichamelijke kant van z’n eigen emoties allemaal niet zo (h)erkent. Maar als je bijvoorbeeld meer ‘in contact bent’ met je eigen adempatroon, dan zal je waarschijnlijk eerder herkennen wat je voelt (label) en naar wie je iets voelt (richting) en de heftigheid van de emotie (de lading). Terwijl iemand die nooit heeft geleerd om te voelen hoe je adem verschillend reageert op verschillende emoties waarschijnlijk minder signaalwerking kan (h)erkennen in het ademen.
Begrip van emoties
Als we begrijpen dat onze emoties gezien kunnen worden als het gaspedaal in ons leven en als één van de kompassen in een leven, dan is het -zeker in deze tijd- waarschijnlijk prettig om verschillende emoties goed te leren kennen en begrijpen… Het helpt je om hun energie beter te sturen en om hun signaalwaarde voor jouw leven beter te begrijpen.
Mijn doel is nadenken over jouw emoties en
Hans RJ West
het navoelen van jouw gedachten…
Verschillende emoties komen hier aan bod:
- 1
- 2
Voor het stellen van vragen +klik hier+
Contact pagina: +klik hier+
of reageer hier:
Als je aanvullingen of opmerkingen hebt: plaats hieronder een reactie…
westcoachingblog.wordpress.com 