Sociale Emoties: Rouw
Het rouw-proces is de vorige twee ‘afleveringen’ aan bod gekomen.
Deze derde aflevering gaat meer over de dingen die daarin mis kunnen gaan. Niet om met een vingertje te wijzen dat je het fout zou doen (want omdat ieder rouw-proces anders is, is dat niet zo maar te stellen).
Maar het helpt misschien wel om te begrijpen waar de ingewikkeldheid zit, als iets niet genoeg door loopt naar jouw zin.
| Deel 01 | Deel 02 | Deel 03 |
| Algemene info over rouw en fases die je daarin kan herkennen | De fases van Kübler-Ross en aanvullingen daarop | De complicaties, bij rouwen – inclusief de Corvid19-pandemie en dus getraumatiseerde rouw |
Gecompliceerde Rouw
Er zijn een aantal factoren die rouw kunnen compliceren die ik zeker in deze rare corona tijd graag ook even op een rij zet want ik vermoed sterk dat we nog wel wat gaan meemaken met z’n allen waarbij het verlies van de gefantaseerde toekomst en het getraumatiseerde rouwproces al de makkelijksten zijn. Maar het onduidelijk verlies en de taboes die het rouw proces -met name het delen ervan- in de weg staan die spelen ook zeker een rol.
Het onduidelijk verlies
Wanneer niet duidelijk is of een verlies ook daadwerkelijk een verlies is, dat staat een rouwproces in de weg omdat het verlies onduidelijk blijft. Ineens kan weer de hoop de kop opsteken dat iemand misschien toch nog in leven is, misschien toch terug keert. Je ziet het dan ook wel bij mensen die plotseling verdwenen zijn waar bij niet duidelijk is of iemand is ontvoerd, of zelf is vertrokken.
Je ziet het ook nogal eens bij dementie, bij langdurige depressie, of bij een langdurig aftakel-proces als bij sommige vormen van kanker waarbij iedereen blij is dat het de patiënt nog in leven is maar tegelijkertijd zowel de patiënt zelf als zijn familie en vrienden kunnen verzuchten: “soms zou ik willen dat het over was”. Logisch ook want “ik ben niet meer degene die ik was” en voor de omgeving geldt dat er nog wel iemand is maar “dat is niet meer degene die er was”, het is niet meer degene waar afscheid van mag worden genomen.
Het kan in die laatste gevallen ook helpen om duidelijk te hebben voor jezelf wie diegene was waar je afscheid van neemt, zelfs als iemand nog ‘terug’ zou komen. Als helderder is waar je om rouwt, dan kan je ook beter de aspecten op een rij zetten die je in de toekomst nog wel zoekt, en waar je om mag rouwen omdat het voorbij is en niet terug zal komen
De verloren toekomst
Rouw kan te maken hebben met daadwerkelijk verlies van een partner of een familielid of een kind. Rouw kan echter ook te maken hebben met iets dat niet is gebeurt, dat is uitgebleven… toekomstrouw.
Want waar moet je om rouwen als je geen kinderen kunt krijgen? Er is misschien niet eens een miskraam geweest. Er is nooit een kind verwekt dat je zou kunnen missen… Maar denk je werkelijk dat een stel dat geen kinderen kan verwekken niet hoeft te rouwen?
Ook zij hebben gefantaseerd over een toekomst als ouderpaar. Ook zij hebben gedacht over een naam misschien, of een kleuterschool of over andere opvoedingsvragen. Zij hebben in gedachten al gespeeld met hun kind, waarvan ze nog niet eens wisten of het een jongetje of een meisje zou worden. Ze hebben er in gedachten al mee in het park gelopen.
En natuurlijk geeft die afwezigheid van kinderen juist ook nieuwe mogelijkheden. Maar dat staat naast elkaar en niet tegenover elkaar. En het heft elkaar al helemaal niet op!
Hier kan je heel duidelijk herkennen dat er bij rouw ook mag worden nagedacht over de toekomst die verloren is. Het is niet iets dat je hebt gehad, het was niet iets dat er was en dat van je af is genomen maar het gemis van de toekomst-fantasie is niet minder pijnlijk.
Rouw en taboes
Rouw kan ook compliceren door taboes want mensen worden soms ook nog langdurig gekweld door niet erkend verlies: het verdriet om de heimelijke homoseksuele partner, de gescheiden man of vrouw, de buitenechtelijke minnaar/minnares van wie niemand iets wist.
‘Taboe-doden’ (afgrijselijk woord dat helaas de lading dekt) door ziekte of mensen die zich hebben gesuïcideerd en waar de hele familie over wenst te zwijgen, mannen en vrouwen die aan AIDS, aan hun verslaving of aan een andere schaamtevolle ziekte zijn gestorven. Of mensen de mensen dus die in een geheime relatie tot ons stonden. De polyamoreuze partners waar de familie nog niets van weet, of zelfs de amoureuze ‘cheats’ die wèl bestaan, die zelfs belangrijk waren voor iemands levensgeluk maar die niet bekend waren in de vriendenkring.
Het zijn allemaal mensen die hebben geleefd en waar mensen “iets mee hebben gehad” en een plotselinge dood maakt dat niet anders, zelfs als er vellen zijn die in deze periode gestorven zijn. En de schaamte staat de rouw in de weg met gecompliceerde rouw als gevolg. Dat maakt het rouwen -zeker voor die taboe-partners die hun verdriet dus niet konden delen- tot een proces dat over decennia kan uitstrekken.
Dergelijke taboes kunnen het rouwproces zelfs zo sterk in de weg staan dat de schaamte ervoor kan zorgen dat het in depressieve toestanden uitmondt.
Het enige wat ik daarover kan zeggen is: “zoek een open-minded gesprekspartner waarmee je er toch over kunt praten, zelfs al is het maar een professional”. De schaamte van het taboe is zoveel extra leed niet waard. Jouw hart heeft het nodig om niet langer te verzwijgen wat jij in jouw leven misschien niet hardop kan zeggen in jouw omgeving.
De getraumatiseerde rouw
Traumatische situaties kunnen een rouw-proces ook ernstig verstoren (en omgekeerd kan het bevroren rouwproces dus ook de verwerking van het trauma ernstig in de weg staan). Het gemis van de dingen en de mensen die wegvallen, het gemis van de zekerheid die we allemaal hadden gefantaseerd, die niet zo stevig blijkt te zijn als we dachten. Had een jaar geleden voorspeld wat er nu in de praktijk aan het gebeuren is en iedereen had je voor gek verklaard. Want daarmee komen we natuurlijk ook op mondiale trauma’s zoals er momenteel bezig is door deze pandemie. Wanneer jouw verlies wordt overvleugeld door de angst voor dood om je heen. Wanneer jouw rouwproces wordt verstoord doordat je niet eens normaal in de winkel kan kopen voor de zieke wat jij zou willen aanschaffen.
Wanneer jouw gemis niet gerouwd kan worden omdat andere mensen bezig zijn met hun eigen gemis, allemaal tegelijk door de deuk die zo’n virus in de door ons allemaal gefantaseerde stabiliteit van onze cultuur slaat.
Wanneer jouw rouwproces niet is zoals je het verwachtte omdat je anderhalve meter afstand moest houden in plaats van dat je iemand in je armen kon houden. Dat het begrafenis ritueel (en ik hoop echt dat je de moed hebt om het later in de herhaling te gooien als we elkaar weer in de armen mogen vallen) zo verstoord was, dat mensen niet mochten verschijnen bij de uitvaart, bij de uitstrooiing of begrafenis.
Dat de rituelen die je mag verwachten bij een dood zo onmogelijk waren. Dat geeft een traumatisering van het (gezamenlijke en persoonlijke) rouwproces, die je nog niet eens zo in de gaten hebt omdat het nou eenmaal een traumatische situatie is. Daarin staat inderdaad de beschreven ‘shock’ veel meer op de voorgrond en hebben we niet eens altijd in de gaten wat we eigenlijk (emotioneel) missen, op zo’n moment.
Samenvattend
Rouwen is:
- omgaan met de crisis en shock van het (plotselinge) verlies
- het voelen van, en het expressie geven aan het verdriet om het verlies (inclusief het toestaan van hulp en troost)
- het onder ogen zien van de neiging om te ontkennen wat er verdwenen is
- het onderzoeken van de boosheid over de dingen verloren zijn zodat je herkent waar je vruchteloos aan het vechten bent, zodat die boosheid verdriet kan worden
- onderzoek van het gemis (ben ik wel echt kwijt geraakt wat ik denk kwijt te zijn?)
- het creatief inzetten van de boosheid over de dingen die je verloren hebt maar die je terug zou kunnen winnen (op een nieuwe manier)
- leven met het gemis (met vernieuwde waarden en prioriteiten)
- het durven koesteren van de mooie ervaringen die je hebt meegemaakt van vóór het verlies
(en dit niet achteraf ‘weg maken’ om het gemis en daarmee de pijn te verminderen) - durf om te hopen op gelukkig leven (en wat is dat? “gelukkig leven”)
- het creatieve proces: een toekomst te maken die rekening houdt met, en een plek geeft voor het verlies in het verleden (waarden en prioriteiten in het nu)
- het durven koesteren van de mooie ervaringen die je hebt meegemaakt van vóór het verlies
Afscheid nemen is met zachte handen
wat voor bij is,
samen vouwen en verpakken
in kostbare gedachten
ter herinnering aan haar.
Als mijn idee (hoe vaag omschreven dan ook) over de invloed van Corvid-19 op onze maatschappij enigszins klopt, dan mag je er vanuit gaan dat er over een poosje een hoop mensen gaan zijn die dan denken: “fuck, ik had dat niet eens zo in de gaten op dat moment, maar wat ik toen eigenlijk gemist heb is <.X.>!”
En ik hoop dat je er over na durft te denken hoe je dat misschien voor een stukje in kan halen met de mensen die je had willen zien. Met de mensen die je toen gemist hebt. Ik hoop dat je het misschien in kunt vullen met nieuwe prioriteiten in jouw leven, niet op een ‘brave’ volgzame manier maar op jouw eigen wijze.
Mocht je het daar over willen hebben, wees welkom.
Hans West
klik hier voor de Contact-pagina
| Deel 01 | Deel 02 | Deel 03 |
| Algemene info over rouw en fases die je daarin kan herkennen | De fases van Kübler-Ross en aanvullingen daarop | De complicaties, bij rouwen – inclusief de Corvid19-pandemie en dus getraumatiseerde rouw |
Hans, V1.0 = 20000409 / V2.0 = 20200505
westcoachingblog.wordpress.com 