the Quick Version
Er zijn veel meningen en gedachten over ‘emotie’. Vanuit de psychologie zijn er ook best veel theorieën over die mijns inziens lang niet altijd hout snijden, sterker nog: er zijn in mijn ogen een aantal therapeuten die -volgens mij op basis van angst voor emotie- enorm ontkennende gedachten hebben over emotie. Gedachten die soms behoorlijk oordelend uitpakken voor hun cliënten die hun emoties zouden moeten kunnen beheersen door “gewoon anders te denken”…
Ik probeer hier meer over emotie te zeggen: over de logica ervan, over het voelen ervan en over de omgang er mee.
Emologie: De logica van Emoties
Wat dan? Lees:
the Longer Version
Emoties 01: Over Emoties en Gevoelens
In het G-schema dat in de Cognitieve Gedragstherapie zien we in het midden van het schema over het algemeen de G van gevoel. Wat ik daarbij vaak mis is dat er weinig onderscheid wordt gemaakt tussen de meer Emotionele Gevoelens en de meer Biologische Gevoelens…
Ons gevoel is iets lichamelijks dat laat voelen over een biologische behoefte van het Kroko-level -het reptielenbrein- (laten we in ‘straat-taal’ zeggen: “onze buik”). Of dat gevoel kan ook horen bij een emotie, die op het Paard-level, -het paleo-niveau in ons brein- (laten we in ‘straat-taal’ zeggen: “ons hart”).
En beide is ècht een ander niveau dan onze Gedachten. Die geven over het algemeen minder lichamelijk gevoel. Sterker nog: veel activiteit in het neo-cortex-niveau van ons brein, onze ‘denk-laag’, dat geeft vaak eerder een vermindering van de lading van de emotie (en dus ook de bijbehorende gevoelskant van onze emoties). Dus vraag iemand om “24 maal 36” uit te rekenen en wanneer iemand dat daadwerkelijk probeert te berekenen, dan zal de emotionaliteit eigenlijk altijd zakken.
Dit stukje probeert je te helpen om handiger na te denken over ‘gevoel’ en de gevoelskant van de emotie… en daarmee dus ook handiger te laten denke over het omgaan met de verschillende emoties die we meemaken.
De verschillende emoties zal ik overigens beschrijven in aparte stukjes. Maar in het algemeen helpt het ook om wat te leren denken emoties, iets over het nut (en ook over de lastigheid) van emoties in ons mensenleven.
Er zijn een aantal kanten van emotie die je kunt herkennen in wat ik wel noem de ‘algemene emologie’ (de -soms evolutionaire- logica in emoties):
Iedere EMOTIE heeft altijd een voelbare (en vaak in mini-expressies zichtbare) LADING en minstens één RICHTING. Want emoties spelen altijd tussen de eigenaar van die emotie en IEMAND (anders). En emoties gaan altijd over IETS (dit zijn de 2 rinchtingen bij de meeste emoties). Gevoelens zullen aversief zijn (er vanaf) of attractief zijn (er naartoe). En gevoelens zijn activerend (exitatoir) of rustgevend (inhibatoir).
Emoties hebben altijd een LABEL dat gevonden moet worden dat kloppend is bij het lichamelijk GEVOEL. En het label bepaalt de ACTIE die het gevoel zal geven iets MET de emotie gedaan te hebben in plaats van het gevoel iets AAN de emotie gedaan te hebben.
Die actiebereidheid die het gevolg is van emoties en daarmee het nut van emotie en emotioneel gedrag werd ook al beschreven door Frijda (Emoties -een overzicht van onderzoek en theorie- Auteur: Nico H. Frijda).
Emoties zullen vaak blijven bestaan als we er niets mee DOEN. Anders dan de ouderwetse cognitieve gedragstherapie ons graag doet geloven, meestal is het niet zozeer voldoende om anders te DENKEN. Meestal moeten we dan dingen doen die passen bij die gedachten en is het juist het gedrag dat de emotie verandert.
Gevoelens kunnen ontstaan omdat er iets gebeurd is: ik ga op een punaise zitten en ik voel pijn en trek vol-automatisch terug, iemand zegt iets vervelends over mij en ik schaam mij (emo-pijnlijk dus) en voel direct de neiging om mij terug te trekken.
Gevoelens kunnen ook ontstaan omdat er iets niet gebeurt: als ik niet eet wordt de honger-gevoel ieder uur iets groter, als ik nergens mijzelf heb laten zien zoals ik echt benm dan wordt eenzaamheid iedere dag wat groter.
Gevoelens kunnen -zei ik al- activerend (exitatoir) zijn of juist rustgevend (inhibitie). Gevoelens van liefde of zorg voor een kwetsbaar kind waar je jezelf verbonden mee voelt, die zullen je waarschijnlijk tot rust brengen en de expressie van die gevoelens zullen ook rust laten ontstaan in het kind. Gevoelens van boosheid winden je op en jagen je hartfrequentie en actiebereidheid op en zullen ook makkelijk exciterende/ opgewonden gevoelens zoals angst of boosheid bij de ander opwekken.
De reactie van jouw gevoelens op de emotie van een ander kunnen complementair zijn (passend) of parallel (vergelijkbaar). Zo kan de reactie op de boosheid van een ander zijn dat je bang wordt (complementair) of het kan zijn dat je minstens net zo boos wordt op die ander als die ander op jou is (parallel). Sommige emoties zijn ook heel ‘besmettelijk’. Zo is het bij amgst en paniek echt heel erg waarschijnlijk dat mensen in jouw omgeving óók bang zullen worden (iets dat evolutionair bij kuddedieren natuurlijk erg behulpzaam was bij de gezamenlijke ontsnapping).
Over het algemeen doe je er verstandig aan om emoties als nuttig te bezien (soms in een niet-rationeel, niet-cultureel maar vaak wel evolutionair logisch perspectief).
Klooien met de gevoelens van onze emoties
Wanneer je begrijpt dat in de bovenstaande definities eigenlijk al zichtbaar is wat er mis kan gaan in de omgang met emoties. Mensen kunnen namelijk ‘klooien’ met: richting, lading en label.
Rommelen met Richtingen
Wanneer we rommelen met richting dan verschuiven we waar het om gaat of op wie de emotie gericht is. Ik kan de richting te algemeen maken. Misschien om de pijnlijkheid van oude emoties te ontwijken. Zo zou ik bijvoorbeeld de IEMAND-RICHTING veralgemeniseren naar “alle vrouwen” die ik zou moeten wantrouwen als het te pijnlijk is om te voelen hoe ik “mijn eigen moeder” heb moeten wantrouwen. Of ik kan bang worden voor “alle mannen” in plaats van de angst zo scherp te voelen voor “mijn vader”. Als ik ga rommelen met de de IETS-RICHTING dan kan ik boos worden op “oneerlijkheid in de wereld” om niet zo scherp hoet te voelen wat de “oneerlijkheid in mijn jeugd” was.
Of misschien ben ik wel enorm op jacht naar het verzamelen van “materie en geld” als ik “het gebrek aan waardering in mijn jeugd” niet wil voelen. Of misschien hecht ik wel enorm veel belang aan “de monogamie in mijn relatie” als ik “de onveiligheid van mijn jeugd” niet wil voelen. Verschuiven van de RICHTINGEN geeft onduidelijkheid in het omgaan met emoties.
Rommelen met Lading
We kunnen ook rommelen met de lading van emoties door het te vergroten verhogen of te verlagen verkleinen. Soms geeft het veel afleiding wanneer we emoties groter maken dan ze eigenlijk verdienen in het moment. Soms zullen we proberen om emoties kleiner en onbelangrijker te maken dan dat ze verdienen. Zo heb ik in de verslavingszorg wel jongetjes meegemaakt die echt heel erg grote gevoelens kregen bij de opdracht van hun moeder dat zij hun kamer moesten opruimen: “de hele tijd die druk… dan is het toch logisch dat ik wil blowen?”. Ik heb meegemaakt hoe mensen de meest verschrikkelijke persoonlijke ervaringen vertelden met de emotionele lading van een nieuwslezer die de weersvoorspelling deed.
En het zal begrijpelijk zijn dat in het eerste voorbeeld de afleiding van het werkelijke gevoel (trek) in de richting van een beschuldiging niet echt helpt in het omgaan met die trek. En het zal in het tweede voorbeeld duidelijk zijn dat deze manier van praten over traumatische gebeurtenissen niet enorm helpend zal zijn om dat trauma ‘naar het verleden’ te verhuizen.
Rommelen met Labels
We hebben al benoemd dat emoties makkelijker te ‘handelen’ zijn als er het juiste label aan hangt. Maar ook daar zie je regelmatig mensen mee ‘rommelen’. Ik geef regelmatig het nogal klassiek en iets seksistische voorbeeld van mannen die hun verdriet die het label verdriet ombuigen naar het label boosheid omdat zij niet kwetsbaar willen zijn. Als zij bijvoorbeeld verlaten zijn door hun vriendin (iemand-richting kloppend) die niet meer van hen houd (iets-richting kloppend) dan kan het zijn dat zij grote gevoelens hebben (lading kloppend) maar dat hun zogenaamd ‘mannelijk’ idee over kwetsbeeirheid maakt dat zij niet verdrietig worden over die situatie. Maar zij worden boos op die vriendin en gaan haar net zo lang stalken tot uhhh… tot zij weer van hem houdt.
Een weinig werkzame strategie natuurlijk. Mogelijk had het uit uiten van het verdriet nog enige kans gemaakt om wat liefde te herstellen. Maar scheldend en tierend zijn zij alleen maar verder van hun levensgeluk geraakt doordat zij met het label gingen ‘klooien’. Of het andere ouderwetse voorbeeld: De Jewish Mama (omdat dit mij door Joodse mensen zelf zo is uitgelegd heb ik niet het gevoel dat ik discrimineer als ik dit herhaal), in het gezin van de Joodse moeder die iets niet krijgt zoals hij wenst daar raakt het halve gezin in paniek wanneer zij verdrietig wordt. Want iedereen weet dat zij zo diep verdrietig zal blijven tot is uitgevonden wat zij mist en dat er voor gezorgd is dat zij het fucking krijgt! Eigenlijk natuurlijk hartstikke passief agressief omdat ze niet haar boosheid uit om iets te krijgen maar manipuleert met verdriet. Ook voor haar waarschijnlijk een verdrietig fenoemeen omdat ze een kleinere kans heeft om werkelijk getroost te worden als zij werkelijk verdrietig is en omdat het voor jezelf waarde vaak prettiger is als je gewoon boos kunt vragen om iets dat je werkelijk wilt hebben in plaats van dat over te laten aan een zoektocht door het halve gezin.
Primair of Secundair (Oud of Nieuw)
Natuurlijk kunnen onopgeloste oude emoties een emotie in het hier-en-nu versterken. De lading wordt als het ware ‘opgeteld’ bij de emotie van nu, waardoor emoties ineens heel hard kunnen oplopen. Dat maakt ook dat het verstandig is om in het levende lijf de lading en de richting te voelen waarmee je die emotie voelt en wat hij doet. Het is daarbij ook handig om er over na te denken (en vooral na te voelen) of een gevoel nou een primaire emotie is (door een gebeurtenis in het hier-en-nu) of een secundaire emotie (door gedachten over hypothetische situaties of oude situaties).
Lichamelijke beschrijvingen van gevoel
Als je het label nog niet helemaal gevonden hebt dan kan je bij het voelen naar de emotie ook gewoon beginnen om het lichamelijke gevoel te beschrijven dat onder de emotie zit. Door het lichamelijk gevoel te benoemen -ook zonder dat je het emotie-label nog helemaal kent- kan je toch al begrip in je omgeving krijgen wanneer je lichamelijke gevoelens beschrijft zoals: rust-onrust, zwellen – krimpen, bewegend – stil, vertikaal – horizontaal, energie of nietm lokatie in je lijf of richting in je lijf. breed – smal. omlaag – omhoog enz. enz.
“Als je ziets zegt dan wordt ik onrustig dan voel ik mijn borstademhaling sterker worden en dan voel ik hitte opstijgen van mijn borst naar mijn hoofd” …Nou dan is de emotionele lading van het gebeurde best al wel duidelijk voor de ander.
Jouw levende lijf
Jouw levende lijf vertelt je van alles over de dingen die jij voelt… Al zeker wanneer je naar het adempatroon luistert zoals dat van-zelf ontstaat in je lichaam. Dat kan erg verduidelijkend zijn. En dat kan dan misschien wat anders zijn dan dat je dacht dat je moest voelen, of het kan anders zijn dan wat je van jezelf gewend was. Maar het is misschien wel betrouwbaarder dan al jouw wisselende gedachten over wat je zou moeten voelen…
Het zal helpen om te gaan met de situaties die deze emoties veroorzaken. Is de lading wel zo klein als dat je graag zou willen? Wat gebeurt er als we letten op ons gedrag, onze houding, onze blik, onze stem, onze adem (éérst monitoren, niet gelijk willen reguleren!) Wat is de richting van jouw gevoel? En ben je bereid het wat te kanaliseren, wat bij te sturen om dingen goed te laten gaan in de toekomst?
Aandacht voor het levende lijf geeft soms mogelijkheden om eerder te (h)erkennen dat er situaties aan het ontstaan zijn die tot onwenselijke emoties kunnen leiden. Situaties die natuurlijk dankzij middelengebruik of dissociatie genegeerd kunnen worden natuurlijk (iets doen AAN het gevoel). Maar die je misschien niet zo zou moeten willen negeren? Omdat je namelijk anders niks MET het gevoel zou doen, waardoor het blijft hangen?
Verderop zullen in de loop der tijd andere emoties specifieker worden uitgewerkt.
Je voelt ‘m al: er is een hoop over emoties te zeggen, zelfs nog zonder dat we veel emoties expliciet benoemd hebben. En begrip over al die aspecten van emoties helpt ons beter te (h)erkennen wat de emotie is en hoe daar handig mee om te gaan.
Voor het stellen van vragen +klik hier+
Contact pagina: +klik hier+
of reageer hier:
Wat Emotie Posts:
- Emoties 01: Over Emoties en Gevoelens
- Over emoties
- Wat zijn de vicieuze cirkels in onze problemen?
- Afgunst, is dat wel hetzelfde als jaloezie? Of verdient het aparte aandacht?
- Over Schaamte…
- Schaamte (02)
- Schuldgevoel (wat doe je ermee?)
- Over de ervaren temperatuur en het herkennen van emoties in ons lichaam
- Boosheid verbindt zeg je?
- het eerste B.E.M.-schema
Als je aanvullingen of opmerkingen hebt: plaats hieronder een reactie…
westcoachingblog.wordpress.com 
2 Reacties op “Emoties 01: Over Emoties en Gevoelens”